Het is een lastige tijd voor een liberale partij. De Volkspartij voor Vrijheid en Democratie gaat uit van de wens van elk individu om vrij te zijn en van het vertrouwen in de kiezer om dat te verankeren in democratisch genomen beslissingen. Vanaf het eind van de oorlog in 1945, heeft de VVD een belangrijke rol gespeeld in de bevrijding van het individu: acceptatie van homoseksualiteit, gelijkheid van man en vrouw, zelfbeschikking, de beperking van de bemoeienis van de overheid met het dagelijks leven van burgers, de vrijheid om te ondernemen, het respect van bezit en het verschaffen van de veiligheid om ongestoord van die vrijheden te kunnen genieten…
Het naoorlogse Nederland van orde en gezag heeft de basis gelegd voor een periode waarin een nieuwe elite experimenteerde met hun nieuwe vrijheden. Toen dat neersloeg in wetten, werd daarvan dankbaar gebruik gemaakt door mensen die niet met die vrijheden konden omgaan. Mensen die daarvoor nog werden opgenomen in inrichtingen en heropvoedingprogramma’s maakten deel uit van een samenleving die niet corrigerend optrad. Immigranten die niet gewend waren om op een verantwoordelijke manier met vrijheid om te gaan, werden met rust gelaten als zij bestaande normen niet begrepen.
De mensen werden bang. Bang om te oordelen, bang om iemand aan te spreken, bang om de grens te trekken tussen hun eigen verworven vrijheden en de ogenschijnlijk zelfde vrijheden die anderen namen; bang om een onderscheid te maken tussen mensen die op een verantwoordelijke manier met nieuwe vrijheden kunnen omgaan en zij die dat niet kunnen. Zij vermeden bepaalde buurten, spraken mensen niet meer aan op hun gedrag, keken weg als de buren elkaar naar het leven stonden en ze gingen na tienen niet meer in de metro.
Toen kwam de ergernis. Turkse trouwstoeten die claxonerend door de stad trekken, jongens die met vieze schoenen op de stoel van de metro zitten, spugen op straat, ruzies op straat, korte lontjes… Het was anders dan vroeger, toen de boeren op zaterdagavond dronken door de stad trokken. Die gingen altijd weer weg. Nu maakten de boeren de dienst uit in de stad. De stedelingen waren bang en ze werden boos, boos op de overheid, op de regering, de burgemeester, de politici, want die beloven dat ze het veilig maken, dat de stedelingen niet bang hoeven te zijn maar de overheid kan het niet. Ze wil wel, maar ze kan niet. De overheid is impotent.
Als mensen echt boos worden, nemen zij hun lot weer in eigen hand. Dat hoeft niet in geweld of eigenrichting te ontaarden. Zij pikken het gewoon niet meer als iemand zich asociaal gedraagt. De boze mens spreekt hem er op aan en hij luistert omdat hij zich realiseert dat iedereen als één man achter de boze man staat. In New York is dat gebeurd. Wie daar met een spuitbus verf een metrostel instapt, ziet vijftig blikken om zich heen die zeggen: ‘No Way!’ En dus gaat ie zitten met zijn voeten op de grond en zijn spuitbus in zijn tas. Er is niet heel veel voor nodig om de straat terug te veroveren. Er is geen geweld of eigenrichting nodig. Het gaat om het onbeschaamde vertrouwen in de steun van de ander. Dat vertrouwen wordt nu nog beschaamd. Mensen kijken weg. Zij voelen zich schuldig over hun onvermogen, maar ze kijken weg.
De politie, de buschauffeur, de gemeente, de politiek, moet zorgen dat het veilig is, vinden zij. In de overgang van bang naar boos wijzen de mensen naar de politiek. De overgang van bang naar boos is een gouden tijd voor populistische partijen en een lastige tijd voor een liberale partij. Wie nu tegen mensen zegt dat zij zelf hun verantwoordelijkheid moeten nemen, wordt weggehoond. De partij die nu zegt dat de overheid alleen kan functioneren met steun van de burgers, verliest de kiezer aan een partij die inspeelt op de angst maar die er evenmin in zal slagen om de bange burgers te bedienen. Pas als mensen de angst verliezen om hun eigen territorium terug te nemen, zal de overheid weer kunnen leveren waar de kiezer om vraagt.
In New York had burgemeester Giuliani het geluk dat op zijn shift de New Yorkers boos werden. Het zijn de bewoners die de onveiligste stad van de VS hebben terugveroverd. Giuliani heeft de woede goed gekanaliseerd door de politie adequaat het heroverde domein te laten veiligstellen. De VVD is in Rotterdam de partij die begrijpt hoe we de stad weer naar een periode van orde kunnen brengen. Kiezers hebben niets te verwachten van de populistische partijen van links en rechts. Of de kiezers zich dat op tijd zullen realiseren, is de vraag. Mijn VVD gelooft in echte oplossingen van een overheid die klaar staat om de stad weer in het gareel te krijgen. Nu de kiezer nog.