Toen het AD een kritisch artikel schreef over de blanke uitstraling van deze foto bij de beëdiging van nieuwe rekruten bij de politie van Rotterdam (‘zo wit als sneeuw’), nam Sonja Raaijmakers een moedige beslissing. Zij is bij de Rotterdamse politie verantwoordelijk voor het diversiteitsbeleid. Zij postte een reactie op het artikel op LinkedIn en riep haar netwerk op om te helpen bij haar missie voor een diverser korps. Na 261 soms kritische, maar altijd opbouwende reacties, geef ik als spuit 11 mijn bijdrage na meer dan twintig jaar met City Safari ondergedompeld te zijn geweest in de superdiversiteit van Rotterdam.
Van paasvuren tot trouwstoeten
Als de overheid besluit de paasvuren in de Achterhoek te verbieden, dan is het de taak van de politie om dat besluit te handhaven. Hoe leid je dat in goede banen? Het paasvuur is een traditie die voortkomt uit de plaatselijke cultuur. Er gebeuren rare dingen met mensen als je aan hun tradities komt. Wat je dus nodig hebt, is een specialist op het gebied van de Achterhoekse cultuur die samen met agenten die roots in de Achterhoek hebben, een strategie ontwikkelt die optimaal rekening houdt met de lokale gevoeligheden. Naar aanleiding van die actualiteit wordt een Achterhoek-kring samengesteld van antropologische kennis die binnen het korps aanwezig is. Vanzelfsprekend blijft de wet leidend en gaat de Achterhoek-kring geen eigenrichting stimuleren. De Achterhoek-kring is ook geen team dat in de dagelijkse praktijk samenwerkt. Zij zitten overal in de organisatie en worden digitaal geactiveerd als een extra laag als er behoefte is aan hun expertise. Ook kunnen zij op eigen initiatief aanbevelingen doen aan de leiding. Zo wordt het voor Achterhoekers veel aantrekkelijker om bij de politie te komen werken omdat hun specialisatie op prijs wordt gesteld en wordt het aantrekkelijker om er te blijven werken omdat hun expertise ook daadwerkelijk wordt ingezet in de praktijk. Het nadeel dat ze hadden om door de stedelijke collega’s als boeren te worden gezien, wordt dan een voordeel omdat zij naast een goede agent ook specialist in een lokale cultuur zijn.
Als je verantwoordelijk bent voor het bevorderen van culturele diversiteit binnen de politieorganisatie, is het behulpzaam als de functies aantrekkelijk zijn en, eenmaal ingestroomd, de kwaliteiten van de nieuwe collega worden gewaardeerd. Die twee aspecten hangen ook direct samen, want voor elke functie die vrijkomt door te vroege uitstroom, moet je er weer een werven.
Neem nu bijvoorbeeld de gewoonte om luid toeterend met wapperende Turkse vlaggen, agressief rijdend in veel te dure auto’s een huwelijk te vieren. De burgemeester van Rotterdam wil het aanpakken. De politie mag het uitvoeren. Voor een effectieve aanpak is het goed als je begrijpt wat daar precies gebeurt. De specialist is niet een willekeurige collega uit Turkije. Koerden doen het niet. In de grote Turkse steden gebeurt het ook niet. Het is een plattelandsgewoonte uit ergens in Anatolië. Rekruteer agenten uit de cultuur met die traditie vanwege hun expertise en vorm Nationale Politie breed of regionaal een kring van experts met wie de aanpak kan worden besproken.
Duizend culturen
Eerwraak speelde waarschijnlijk een rol bij de moord op Humeyra. Familie-eer speelt een rol in veel culturen. Als bij haar aangiften automatisch de specialist was ingeschakeld die goed bekend is met de cultuur van de stalker, was er misschien een ander traject ingezet. Op het platteland van Albanië werkt eer weer anders, meer met wraak tussen clans die generaties door kunnen gaan. Ook binnen een land kunnen de verschillen groot zijn. De Tadjiek en de Hazara in Afghanistan vinden dat ze niets gemeen hebben. Als we het hebben over de cultuur van meisjesbesnijdenis bij Somalische Nederlanders, gaat het dan om de Darod of de Hawiya? Weten we dat in Rotterdam de Metalsa in het Nieuwe Westen wonen en de Waryaghar in het Oude Noorden en dat Tsjetsjenen de Ingoesjen kakkerlakken noemen? Er blijft zoveel ongezien vanuit het idee dat we allemaal gelijk zijn en dat het voldoende is om de Nederlandse wet te kennen, dat het grijze gebied van familietradities, groepsdruk en eigenrichting binnen culturen soms te laat wordt onderkend.
Over diversiteit worden veel mooie woorden van saamhorigheid gesproken die niet altijd concrete handvatten bieden. Er worden ook beweringen gedaan die nauwelijks onderbouwd zijn. Soms wordt de indruk gewekt dat de ‘diverse agent’ bestaat. Alsof iemand uit een niet-Nederlandse cultuur van nature meer culturen zou doorgronden dan de standaard blanke veertigplusser. Dat is natuurlijk niet zo. Er is volgens mij ook geen bewijs dat een politieteam dat er divers uitziet, meer gezag afdwingt bij een confrontatie met de nakomelingen van immigranten. Als een groepje Marokkaanse jongeren wordt benaderd door een groepje agenten, dwingen die echt niet meer respect af als een van de agenten een hindoestaan is. Er zijn wel mensen die pleiten om in zo’n geval een team Marokkaanse agenten in te zetten, maar dat leidt waarschijnlijk eerder tot segregatie dan tot integratie.
Politie zoekt specialisten
Er zijn 193 landen in de wereld en binnen de meeste van die landen zijn vele culturen en subculturen. Door bij de werving expliciet naar een lokale culturele expertise te vragen en dat in te bedden in de organisatie, bereik je enerzijds dat het werken bij de politie aantrekkelijker wordt voor mensen met een eigen culturele expertise en anderzijds dat de politie beter in staat is om de diverse samenleving tegemoet te treden vanuit kennis en begrip van de culturen die samen die diversiteit vormen. Vanzelfsprekend blijft iedereen gelijk voor de wet en moet dit er niet toe leiden dat voor de ene cultuur andere wetten gelden dan voor de andere. Het gaat om het simpele gegeven dat je in een superdiverse samenleving iets moet begrijpen van de persoon die je tegemoet treedt.
City Safari heeft meer dan twintig jaar ervaring met de diverse stad en programma’s die organisaties helpen bij hun diversiteitsbeleid. Daarin staat altijd de ontmoeting met de ander centraal. Bij de meer dan honderdduizend persoonlijke ontmoetingen die we inmiddels hebben gefaciliteerd, geldt altijd de wederzijdse afspraak dat er geen taboes zijn, dat alles gevraagd mag worden zo lang dat met respect gebeurt. Vragen stellen vanuit vooroordelen is de beste remedie tegen vooroordelen. Door de input van de ‘cultuurspecialist’ in combinatie met zo’n bezoek bij mensen thuis kan de blanke agent van vijfenveertig iets leren dat hem beter in staat stelt om te functioneren in de superdiverse stad. Daartegenover leert de allochtone agent over de finesses van de waarden waarvoor zij pal moeten staan. Een gelijkwaardige uitwisseling van kennis en ervaring is de beste basis voor een prettige samenwerking.
Misschien zit ik er na het bezoeken van 82 landen en ervaring met 22 jaar City Safari met een aantal voorbeelden van culturen toch helemaal naast. Laat het me weten. Ik ben er van overtuigd dat je alleen goed bent voorbereid voor je taak in een organisatie waarbinnen je kunt putten uit net zoveel culturen als je op straat tegenkomt.