De god Apollo gaf Cassandra de gave van de voorspelling in ruil voor seks. Maar toen ze de gave binnen had, weigerde ze de wederdienst. Volgens de mores van die tijd kon je zo’n geschenk niet terugnemen. Eens gegeven blijft gegeven. Maar hij kon wel de vloek over haar uitspreken dat haar voorspellingen nooit zouden worden geloofd.
Een van haar voorspellingen was dat de stad Troje zou vallen. Als zij geloofd was, zou het stadsbestuur nooit in de truc met het paard zijn getrapt en was haar voorspelling niet uitgekomen. Maar was het de afwijzing van Apollo die er voor zorgde dat niemand naar haar luisterde? Of had zij zo’n diep inzicht in de menselijke ziel dat zij ook van tevoren wist dat en waarom zij niet geloofd zou worden? Zag zij iets in de ‘human condition’ dat zich soms verzet tegen het afweren van onheil?
De Club van Rome voorspelde de ondergang van de beschaving in de hoop dat naar hun waarschuwing geluisterd zou worden waardoor vervolgens hun voorspelling niet zou uit komen. Het was bedoeld als een doombreaker, een wake-up call. Ook de apocalyptische beelden van Al Gore met verdrinkende steden zullen niet uitkomen. Niet alleen omdat er voor de zo plotselinge en extreme verhoging van de zeespiegel geen wetenschappelijke basis is, maar ook omdat besloten is iets aan te gaan doen aan de werkelijkheid die er achter zit.
Door de geschiedenis heen zijn voorspellingen van het einde der dagen nooit uitgekomen. Meestal kwam dat niet door doombreakers maar gewoon omdat het idiote voorspellingen waren. Ik wil het hebben over de mensen die iets zien aankomen dat onvermijdelijk is. En dan niet iets dat natuurkundig onvermijdelijk is, zoals de zon die langzaam dooft, of het heelal dat uitdijt, maar iets dat door menselijk handelen wordt veroorzaakt, zoals de belegering van Troje door de Grieken.
Er was nog een heftige discussie onder de verdedigers van Troje over wat ze zouden doen met het paard. Veel mensen vertrouwden het niet en wilden het paard in zee storten. Maar er hing een briefje aan dat het een geschenk was voor de godin Athena om de beëindiging van het beleg te vieren en de veilige thuisreis van de Grieken te vragen. Buiten de muren was inderdaad iedereen vertrokken. De Trojanen besloten het paard te houden en zetten het op een drinken om het eind van het beleg te vieren.
Cassandra had zoveel inzicht in wat mensen drijft dat zij wist dat de wens om het paard te houden sterker zou zijn dan haar waarschuwing. Dat is een frustrerende positie. Je inzichten zijn irrelevant voorafgaand aan de gebeurtenis als niemand je kan volgen. En tegen de tijd dat jouw projecties uitkomen, zijn je inzichten niet langer relevant.
Ik heb de gave om te zien hoe sommige dingen aflopen. Die gave is niet van god gegeven en het is niets mystieks. Het komt door een combinatie van een aangeboren extreem hoog IQ, een totaal gebrek aan academische vorming en een intensieve zoektocht naar wat de mensheid drijft in de overleving van de soort. In 1988 viel het kwartje. In 1993 publiceerde ik een theorie over hoe ons bewustzijn wordt aangestuurd en hoe dat onder andere leidt tot een periode van fragmentatie van de wereld in autonome etnisch homogene eenheden. Alle verloopt sindsdien precies zoals de theorie voorspelt.
De theorie legt ook uit dat het menselijke bewustzijn niet meer is dan een heel slim instrument van de achterliggende intelligentie. Er zijn primaten die op een heel slimme manier een stokje gebruiken om mieren te vangen die diep in een mierenhoop zitten. We zeggen dan dat de aap slim is en niet het stokje. Ons bewustzijn is zo’n peuterstokje dat je niet kunt uitleggen dat het bestuurd wordt door een achterliggende intelligentie. Daarmee is het inzicht net zo zinloos als Cassandra’s projectie.
Toen ik een jaar of tien was, in het naoorlogse Nederland, ben ik me gaan afvragen hoe een barbaarse dictatuur werkt. Hoe kon één man een volk iets laten doen dat dat volk niet wilde? De antwoorden die ik kreeg, voldeden niet. De volgende dertig jaar ben ik op zoek geweest naar het antwoord en de lagen daarachter. Nadat ik ze had opgeschreven heb ik dertig vanaf de zijlijn Cassandra-commentaar gegeven. Dat is eenzaam en frustrerend. Gelukkig stond daar veel moois tegenover en heb ik in die dertig jaar veel gereisd en bijgeleerd. De laatste dertig jaar van mijn leven wil ik proberen de vloek van Apollo af te schudden door mijn verborgen inzichten in de drijvende krachten achter de ontwikkeling van de menselijke beschaving te vertalen in een geloofwaardig narratief voor een kleine bijdrage aan het voorkomen van een herhaling van de ineenstorting van de menselijke waardigheid die mij zestig jaar geleden aan het denken zette.