Files oplossen met financiële prikkels is simpel, goedkoop en kan direct worden ingevoerd. Rekeningrijden niet.
Als je de wetten van de logica loslaat op het voorstel voor rekeningrijden van het kabinet, dan weet je dat er iets niet klopt. Het totaal dat autobezitters nu betalen en na de invoering blijft gelijk en de opbrengst voor de overheid blijft gelijk. Dat betekent dat er geen extra investeringskosten en uitvoeringskosten aan de invoering verbonden zijn. Dat kan niet. Daar moet tussen de vijf en de veertig procent tussen zitten. De enige manier om kosten en opbrengst gelijk te houden, is een uitvoeringsmechanisme dat haast niets kost.
Het is de moeite waard om een systeem te gebruiken dat er al ligt en dat met verwaarloosbare kosten inzetbaar is om het rijden in de spits te ontmoedigen. Een trajectcontrole kan de tijd meten die iemand besteedt om de afstand tussen twee meetpunten af te leggen. Het nummerbord van degene die dat te snel doet gaat uiteindelijk naar een printer die een acceptgiro maakt waarop staat hoe hard, wanneer, enzovoort. Met een softwareaanpassing van een paar duizend euro kan natuurlijk ook een rekening gestuurd worden naar iemand die te lang over het traject doet. Die heeft in de file gestaan. Als je mensen laat betalen voor in de file staan, zullen de voordelen en de nadelen van reizen op dat moment worden heroverwogen.
Alle denkbare nadelen kunnen gemakkelijk worden ondervangen. Je kunt de kentekens van taxi’s en vrachtverkeer uitsluiten, of die van elektrische of zuinige auto’s. Je kunt ook gemakkelijk bestuurders uitsluiten die per ongeluk in de file terechtkomen. Als je één keer per maand factureert, kun je besluiten geen rekening te sturen naar auto’s die minder dan tien keer van de file gebruik maken. Zo tref je alleen de forens die willens en wetens meedoet aan de congestie.
Er zit een interessant omslagpunt in dit systeem. Naarmate de prijs omhoog gaat, zullen er minder mensen op filemomenten reizen. Op het punt waar de file geheel oplost, hoeft niet meer betaald te worden en zal men dus weer aansluiten. Vanaf de andere kant benaderd, zullen er mensen zijn die graag betalen om zonder oponthoud de trajectcontrole te passeren. Het is een interessant psychologisch experiment om het omslagpunt te vinden: de combinatie van een acceptabel risico dat betaald moet worden, een acceptabel maandbedrag en een acceptabel oponthoud.
De totale inkomsten voor de overheid zijn moeilijk te voorspellen. Er kan wel enigszins gestuurd worden op de categorieën met ontheffing en het aantal keren dat iemand gratis in de file mag staan. Met de prijs is het lastiger. Als je zo weinig vraagt dat vrijwel iedereen het er voor over heeft om toch in de file te gaan staan, levert het wel geld op, maar lost het geen problemen op. Als je teveel vraagt, lost het wel de files op, maar brengt het geen geld op. Ik denk dat het goed zou zijn als je de prijs laat uitkomen op 80% filereductie.
De extra inkomsten kunnen bijvoorbeeld in een fonds gestort worden waarmee het verlies aan bpm inkomsten wordt gecompenseerd voor de vrijstelling van auto’s met lage of geen belastende emissies. Als er veel binnenkomt, kan de bpm helemaal uitgefaseerd worden en vervolgens de motorrijtuigenbelasting.